नेपालि किन अल्छी

इन्जिनियर, योजनाकार, नीति बिस्लेशक प्राज्ञ सुर्य राज आचार्य  सरले ट्विटरमा "हाम्रा लेखमा खोजमुलकता नभएको, पूर्व-निष्कर्ष अनुकुलका तथ्य/प्रमाणको मात्र खोजि/उपयोगी गर्ने हावी भएको" भन्ने कुरा राख्दा र पत्रकार सुदर्शन घिमिरेले स्कुलले सिकाएन भनेर कुरा राख्नु भो । पछि फेरी स्कुल नै यति निरस र पट्ट्यार लाग्दो भो जति खेरी अल्छी लाग्ने कुरा निस्कियो । यसै विषमा म र साथि पुकारको सोच 'किन नेपालि अल्छी भए' भन्ने बारे केहि लेख्दै छु ।

११-१२ कक्षा पढ्दा म र मेरो साथि पुकार, धेरै रात संगै पढ्ने भनेर भेला हुदाँ धेरै बिषयमा छलफल गर्थिम, बिज्ञान, साहित्य देखि समाज। यस्तैमा एक दिन 'नेपालि किन अल्छी भए, कोरियन-जापानिज-चाइनिज किन यस्तो मेहेनती भए' भन्ने बिषयमा रात भर छलफल चल्यो । त्यो छलफलबाट निस्को निषकर्ष आज प्रस्तुत गर्न गइ रहेको छु ।

१. उर्बर भुमि - प्रकृतिको कृपानै मान्नु पर्छ हाम्रो भुमि उर्बर शिल छ । यस उर्बर भुमिमा ३ महिना काम गर्दा १२ महिना मजाले खान पुग्छ । धेरै वर्षा अगाडि सम्पति संचित गर्ने चलन थिएन होला, आफ्नु परिवारलाई पुग्ने उब्जनी गरे पछि अरु धेरै उब्जनी गर्ने कुरा पनि आएन, ब्यापारिक चलन पनि थिएन होला । यसले हामीलाई थोरै काम गरेर धेरै उसै बस्ने बानिश बिकास भयो । उता जापान-कोरिया-चिनमा उर्बर भूमिको कम र जनसंख्याको धेरैले गर्दा १२ महिना काम गर्दा पनि २ छाक खान पुग्न धौ-धौ थियो होला । यसले उनीहरुलाई बार्है महिना काम गर्ने बनायो-बाच्नु त पर्यो नि  । फेरी लामो समय द्वन्दमा गुज्रिएका ई मुलुक कुनै समय भोकमारीको सिकार भएको नि इतिहास पढ्न पाइन्छ । 

२. हाम्रो सोच्ने बानि - हाम्रो सस्कृति नै सोचमा आधारित छ, बर्षौ-बर्ष ध्यान तपस्यामा लिन हुने हाम्रो परम्परा छ । हाम्रो सस्कृति स्वयममा निहित ज्ञान उजागर गर्न प्रेरित गर्छ, आफैलाई छिन्न प्रेरित गर्छ । यहि सस्कृति हाम्रो आधार हो, पहिचान हो। समयको अन्तराल संगै हाम्रो यस्तो बानि बस्यो कि 'सोच्ने मात्र' 'छलफल गर्ने मात्र' काम गर्न अल्छी मान्ने ।  बिडम्बनाको कुरा हाम्रो अल्छी पन ले गर्दा अहिले सोच्न, छलफल गर्न सक्ति पनि र्हाश हुदै गएको छ आज भोलि  । 

 हरेक बिसयमा सुक्ष्म बिचार प्रदान गर्न सक्ने उ संग आज-भोलि पनि छलफल हुन्छ समय मिलेको बेला ।  अहिले पनि मेरो उही पुर्खाको बानि छ 'धेरै समय सोचेर/छलफल गरेरै खर्चने  ।